Met name in de laatste decennia van hun levens zochten Karel van het Reve en Annie M.G. Schmidt twee elkaar regelmatig op: ze bewonderden elkaars werk openlijk, tot de ouderdom het niet langer toeliet. Naar aanleiding van hun correspondentie schreef ik een essay over schrijven en ouder worden.

Briefjes van Nederlands beroemdste versjesschrijfster Annie M.G. Schmidt uit het archief van het Literatuurmuseum geven het beeld van een auteur die haar collega’s graag complimenteerde met hun goede werk. Ik schreef een essay over haar angst zich aan de ander op te dringen.

Schrijven is een combinatie van creativiteit en discipline: zonder verrassende gedachten ontstaat er geen originele tekst, maar zonder vasthoudendheid aan deadlines en structuur komt die tekst nooit af. Die structuur creëerde schrijver Rascha Peper maar al te graag voor zichzelf, blijkt uit de aantekeningenboekjes die te vinden zijn in de archieven van het Literatuurmuseum. Ik boog me over Pepers ordendrift.

Hoe schrijf je een roman? Als daar toch eens een hapklaar recept voor bestond, zou ik daar als schrijver ook wel oren naar hebben. Louis Couperus deed een poging in het stuk ‘Hoe een Roman wordt geschreven’, dat hij in de zomer van 1920 publiceerde als feuilleton in de Haagsche Post. Zijn conclusie: een echte handleiding bestaat niet, een roman schrijft zichzelf. Ik schreef erover voor het Literatuurmuseum.

Na Dick Bruna’s Nijntje is Kikker misschien wel het meest herkenbare tekenfiguur van de Nederlandse kinderliteratuur. Met zijn wit-rood gestreepte broekje en eeuwige optimisme won de felgroene creatie van Max Velthuijs menig kind voor zich. Kikker leert kinderen al decennialang een belangrijke les: dat het oké is om te voelen wat je voelt. Ik schreef erover voor het Literatuurmuseum.

‘Wie wil schrijven, bereide zich voor.’ Zo begint het interview met Rascha Peper dat op 14 juli 2006 in NRC Handelsblad werd gepubliceerd, en dat te vinden is in het archief van het Literatuurmuseum. Aan de grote hoeveelheid krantenknipsels en aantekeningen dat tevens in dat archief te vinden is, kunnen we wel aflezen dat Peper zich aan dat adagium hield. Ik schreef er een essay over voor het Literatuurmuseum.

De liefdesbrief is misschien wel de meest intieme vorm van schrijven. Althans, dat is wat de gemiddelde brievenschrijver waarschijnlijk zou zeggen. Zo niet de beroemde dichter Willem Kloos en zijn geliefde Jeanne Reyneke van Stuwe, die in 1927 besloten de liefdesbrieven die zij in het eerste jaar van hun samenzijn aan elkaar schreven in boekvorm uit te brengen.

Op 4 oktober 2022 verscheen Het souterrain van Mance Post van Truska Bast. Voor het Literatuurmuseum schreef ik een essay over de ogenschijnlijke moeiteloosheid waarmee Posts creaties op het papier lijken te zijn beland en de worstelingen van het illustrator-zijn die daarachter schuilgingen.

Joost Zwagerman was meer dan alleen schrijver. Hij inspireerde anderen ook met zijn bevlogen televisieoptredens. Misschien is dat een van de redenen dat hij tijdens zijn leven zoveel brieven ontving. Een map met fanmail is na Zwagermans dood in september 2015 ondergebracht bij het Literatuurmuseum. Ik schreef er een essay over voor het Literatuurmuseum.

Wie is niet groot geworden met de avonturen van Pippi Langkous, het vrijgevochten meisje met de oranje springvlechten die haar jurkjes geen seconde kon schoonhouden? In Nederland illustreerde Carl Hollander de boeken over Pippi – tot ongenoegen van de erven van schrijver Astrid Lindgren, die één Pippi-merk willen creëren. In het archief van het Literatuurmuseum liggen de originele tekeningen van Hollander. Ik mocht ze onder de loep nemen.

Margriet de Moor is een ware homo universalis door haar muzikale verwijzingen en zintuigelijke veelzijdigheid. Haar manuscript van Kreuzersonate is te vinden in het archief van het Literatuurmuseum. Waar ligt de grens tussen taal en muziek? Ik schreef er een essay over voor het Literatuurmuseum.

Toen Crossing Border in 2020 te horen kreeg dat het festival geen subsidie meer zou ontvangen, werd de achterban om steunbetuigingen gevraagd. Het leverde een flink boekwerk op met protestbrieven van schrijvers en artiesten als Adriaan van Dis, Anton Corbijn, Dave Eggers, Isabel Allende en Salman Rushdie. Ik schreef er een essay over voor het Literatuurmuseum.

‘Letterlijk met vrezen en beven’ schreef Clara Eggink een boekje met anekdotes over de grapjes en eigenaardigheden van bekende schrijvers. Maken die vertellingen de grote schrijvers wat menselijker, of juist niet? Ik schreef er een essay over voor het Literatuurmuseum.

Het is blijkbaar je lot wanneer je als schrijvende vrouw relaties aangaat met beroemde dichters: je eigen werk verdwijnt naar de achtergrond. Het overkwam ook Clara Eggink, die achtereenvolgens in het huwelijk trad met de dichters J.C. Bloem en Jan Campert. Voor het Literatuurmuseum boog ik me over haar continue worsteling met de literaire wereld.

Voor het Literatuurmuseum mocht ik bladeren door de jeugdfoto’s van Remco Campert. In de baby die in de armen van zijn moeder ligt, in de kleuter achter een kruiwagentje, in de jongen die vanachter spiegelende brillenglazen naar de camera lacht, pen in de aanslag, zag ik de inmiddels 91-jarige rebel en schrijver die hij zou worden.

Zeven kantjes vulde Ronald Giphart begin jaren negentig met niet minder dan 151 mogelijke titels voor zijn romans en verhalen. Scheldwoorden en Latijnse gemeenplaatsen, literaire termen en grove woordgrappen wisselen elkaar af. Ze bieden een intrigerend inkijkje in zijn gedachten. Ik analyseerde ze voor het Literatuurmuseum.

Vandaag wordt Marga Minco honderd jaar. Wie de typische jaren negentig-foto’s van haar zeventigste verjaardag bekijkt, ziet daarop literaire grootheden als Bernlef, Vroman en Kouwenaar op een te kleine bank met een uit elkaar vallend stukje taart. Ik verbaasde me erover hoe Minco ook toen al een leven achter de rug had – en bovendien, zo weten we nu, nog een heel leven voor zich.

De briefjes die Connie Palmen aan haar collega en goede vriend Adriaan van Dis schreef, zijn te lezen als lessen in liefhebben. Ze laten zien hoe je intimiteit uitdrukt op papier – een vaardigheid die in tijden van afstand misschien wel belangrijker is dan ooit.

Vanaf nu mag ik me conservator van het Literatuurmuseum noemen! Samen met onder anderen Alma Mathijsen, Bregje Hofstede, Ellen Deckwitz, Hanna Bervoets, Lieke Marsman en Nina Polak laat ik mijn licht schijnen op bijzondere stukken uit de collectie. Voor mijn eerste bijdrage dook ik in het archief van Neeltje Maria Min, aan wier zwijgzaamheid we misschien wel het grootste deel van haar oeuvre te danken hebben.